Hanengevechten en hanenzingen

IN SCHRIFT

HERREBERGE EN AMMEZAÖSE

1 - Vruger haöne de miense amesaöse in hun eige dùrp. De meeste goenke nò de herreberg. De herrebergiers zùrgde dan ¹dèk zelf vur e-wat spilkes, vur klaante te lokke naturlïjk. Wá herreberge wore ter en wá speelkes ²jonde dóë gedeun? A-wel, da goin ich oech nao vertelle, seh

Haöne gebrùkde ze nie allein vur te vêchte mah ók vur te zinge. Se môste van teveure zegge ⁸wààivul släög hunnen haön goenk zinge in ‘n haaf oêr. En dië ‘t kotste bìj of ‘t djuuste getal hao gezonge, dië wes gewonne. En da mougde wel van de pëliese

Den ⁹aa Wilmots dië jonde paa genuump dur ‘t hèil dùrp. Hië hao wienkel en herreberg in Kolmont. In zènnen herreberg koume allèin mer sërjuis en adder minse ¹⁰tèùse. Àànder volk zougte ze nie ⁵gan kome.

Keugele jonde doo ók vùil gedeun. Doovur hao paa Wilmots dan ‘n ¹¹occaozje keugelbaon gekouch van Jang van Clèi. Dóë jonde deì toch nie meh gebrùk. ‘s Zondos ¹²’s atersnons jonde dóë dan gekeugeld, meh iet noo haaf twie ¹³sjèèrde ein van de ¹⁴döÿchter de keugelbôl ¹⁵voert en gouf dië nie aof tot noo ‘t louf van haaf drei. Paa z’n klaante môste van z’n döÿchter op tìjd in ‘t louf zin. Of de keugelèrs dóë altèd noo luísterde, wes ‘n àànder zaok

Dóë wes ók nog nen àanderen herreberg in Kolmont. Aof èn táw koum dóë inne op nen harmonica spele. De ¹⁶jonkhèd wes dóë zoe gek van en ¹⁷déj daasde mèt-een dat de stùkke te-van vloogte. Meh pëstoor koos da nie goed verdraoge. ¹⁸Dekker as ins hèt ‘r op de prèikstoêl aofgeroepe dat ër dóë tege wes en dat déj daasters verdoemd jonde tot in de hèl

2 - Bè Fanes Follong, de Ròmmäkker op-e steeweg, jonden ók gekeugeld. Dië herreberg wes ók ‘n aofspanning of ‘n aötspanning vur-e ¹⁹pjaad. Baöte òn de geëvel jonde ze òn ‘nen ìjzere rink vaasgemok. Dóë ²⁰kooste ze dan e-wa aötrûiste. De voermanne goenke dan binnes e-wa rûiste terwàail ze ²¹ne bok of e drùpke drónke. ‘t Gebuurde wel ins dat de voerman op ‘t leîste zoevul gedrónke hao, ²²dat ër tas goenk zonder ze pjaad

Dáuwe spele doene ze in Reëpen ók. Dóë wore ter zelfs ‘n hèil deel, mah ze haone gin ²³sosjeteìt en ók gi lokaol. Meh ²⁴waj Mil Follong herreberg begoos op de berg bove op-e steeweg, wes hun probleem rap opgelôs want Mil wes ók ‘ne dáuweman en hee veràànderde de naom van z’ne café in de Zwerver. Da jonde dan ók de naom van de ²⁵náuw sjutteraai of sos-jeteìt van Reëpe. Nóë e paor joör haone ze zelfs meer as honderd liefhùbbers, nie allèin van Reëpe, mer ók van Zammele, Vlùrmol, Neerrepe en ich weet nog nie van ²⁶boew. Wàài de Zwerver táu goenk nóë twientig joör omdat Mil op pensioen wou goin, zien ze verhùs nóë Dolfien van-e Smeed en wàài déj op pensioen goenk, zien ze nó ‘t Meuleke vertrókke. En de sosjeteìt van Repe git nog altèd ²⁷triêbel fel.

De Fanfare, de herreberg van Eduard Budenèrs, dië zoe genuump jonde omdat het mëziêk dóë rippeteerde, dië loug zjuus tegeneuver de kerk en dóëvur hao dië nogal e-wa aoftrèk, vural ‘s zondòs nóë de houmeîs meh ók ‘s zondos ‘s atersnons want dan jonde dóë ók gekeugeld.

De Drekstroöt déj wes triêbel goed vurzien van caffis. Veuroin lengs de kerkhofmoer hao djee Harie Houbrix liegge. Dan hao djee dië van Mond Simons. Dië hao caffi en wienkel en e bietje ²⁹wèdder dië van Jang van Clèi en nog wèdder dië van Nicolas Lambrix, bè Clao’s da se zeejne. Op kermisdaog mokde ze e complot mèt-een vur e-wa amesaose en aofwisseling te brènge in hun stroöt want ànes wes ‘t toch mer ³⁰sjao stil in de Drekstroöt. Da deujne ze naturlïjk vur e-wa ³¹kermisgèèse nò hun caffis te don kome. ³²Allewaail hiet de Drekstroöt Lerestroöt omdat de stroöt rêch nóë ‘t Lereveld luup. Da klinkt mësjien e-wa veurnaomer meh vur ‘t moment is dóë ginnen inne caffi ni meh. Iech zou èigelïjk liêge. ³³Leîstes is Flip in de winning van Reezje Mond zjuus op den hoek van de Drèkstroöt op de Steeweg nog ne sjone herreberg begoos. Dus hùbbe ve toch nog iejt

As ‘t euver caffis en herreberge git, koenne ve ók nie àànders as es ³⁴kalle euver tèùse. Tèùse deujne ze en don ze nog altèd mèt tèùskaote. Het bekaanste spilke wes kójjonge. Da speelde ze euver ‘t algemèin wel in de hèil proviense meh heì jonde da gespild dur jonk en aad. Dóë wes èigelïjk ginne caffi boe ze nie tèùsde. De tèùsers zuukde mekaanderen op en dan wore ter dóë déj gemäkkelïjk koste volhage tot in de klèin uùrkes.

In dië tìjd hao ³⁵bekans ielk dùrp ók z’n èige brouweràài. Da wes gemäkkelïjk vur de caffibaöze. Reëpe hoefde op da gebied ók nie onder te don. Rond 1900 wes Schouterden de brouwer van ‘t dùrp. Laöter nom z’ne sjonzoon, Nestoor de Plosj, de boel euver. Da wes boe nao de winning van ozen aa majèùr Guus de Plosj is. Ze hùbbe dóë gebrouwe tot in ’t joör 1915. Toen zien de Pruíse kome en déj hùbbe de kopere kèttele mètgenome vur kartoesje van te maoke. Het wes gedeun mèt brouwe…

De gewounen draank in de caffis wes èigelïjk bier, bier van ³⁶gaas gemok. ‘t Jonde getap on ‘n ton want flêskesbier bestond toen nog nie. ‘n Pint bier of ‘ne bok, ³⁷waai ze heì zègge, kôsde tèin centieme of vìjf cent. ‘n Pint jong bier jonde vur aach centieme of vier cent verkouch. Van inne van de vrugere caffibaöze hùbbe ve geheürd dat ³⁸te zènnes en ternóë ók dur humzelf e speciaol bier gebrouwe jonde. Het mërellebier. Da jonde van mërelle gemok naturlïjk en mërelle dat zien dónkel, zoer ³⁹kjoze en déj jonde gemingeld mèt ⁴⁰eer. Da mos giêste en dan den hèlle winter lang trèkke tot in mee. Dan wes ‘t ⁴¹vjerrïg. Da dronke ze dan mèt e klötje soeker, kloeties zeejne ze dóë tege, en ze betòlde dóë dan 15 centieme vur. Meh ‘t wes wel iet ⁴²pertiekelier.

Ze dronke naturlïjk nie allèin bokken, eh. Wa ze nog vùil dronke, wes jenèiver. Kotte draanke mougde in diën tìjd nog zonder ⁴³permie gesjonke jonne. Laöter, rond 1900, wes vrìj sjinke verbojje. Meh in de meeste herreberge jonden ‘t toch nog ⁴⁴ ‘ater het häändje’ gedeun. De flês stond dan voetgesteke onder den toug of ater in de keuke. De klaante wiêste da wel en goenke dan efkes nóë ater vur e drùpke te drienke. Ze nuumde da dan nó ‘t verke gon kiêke, verstùt dje? In e ⁴⁵jade stöpke of e krùkske jonde de jenèiver bewaord en in e klèin drùpke jonden ‘t aotgesjonke. Da kôsde dan vìjf centieme. E bakske nuumde ze dan da. Vur e grout drùpke mèt ‘ne kloetie wes ‘t tèin centieme, ne loep zagte ze dóë tege. As déj stöpkes lèig wore, gebrùkde vùil miense da gevuld mèt heet wetter vur mèt het bed eîn te neme in de winter. Dao kooste ze dan hun ⁴⁶vüüt on werme

Nao koenne ve ós wel aofvreuge vurwa dóë vruger zoevul gedronke jonde. De wedde van de man wes broudnùidig vur sommige familles. ‘t Wes dèk dur de zaötzakkeraai van de man dat dóë vùil miense in de mëzere zoute. ⁴⁷Weì raar ‘t ók klienk, dóë jonde gedronke van ermoei. Ze woule alle mëzere vergètte dur te drinke. En caffis wore de plakke boe ze kameraöte tegekoume en boe ‘t oingenaomer wes as thaos. Vur ‘t mëment zin dóë nog twie caffis in Reëpe. Vruger wore ter dat neugetèin. De houg taxe vur ‘ne caffi te beginne zal dóë wel ‘n reije vur zin. Meh ‘t is dat nie allèin. De jonkhèd van nao is ne meh geïntresseerd in keugele of in tèùse. Hun amesaose lieq hèil ànes. Ze blìjven ók nie meh in hun èige dùrp. Ze hùbbe brommers en zelfs ottos nao. En op ‘ne wiep zien ze in ‘n stad of in ‘n àànder dùrp. Ók de adder minse zitte liever thaos vur-‘n tilleviêze dan erges in ‘ne gezellige caffi, eh.

Boe is den tìjd ?

¹ dikwijls           ² werden            ³ wreed
⁴ soms              ⁵ graag               ⁶ eerste
⁷ verder             ⁸ slagen              ⁹ oude
¹⁰ kaart spelen  ¹¹ tweedehands   ¹² ‘s namiddags
¹³ greep            ¹⁴ dochters         ¹⁵ weg
¹⁶ jeugd            ¹⁷ ze dansten met elkaar
¹⁸ vaker             ¹⁹ paarden         ²⁰ kon men
²¹ pint bier         ²² dat hij naar huis ging              
²³ vereniging      ²⁴ toen               ²⁵ nieuwe
²⁶ waar              ²⁷ heel goed       ²⁸ heel goed
²⁹ verder            ³⁰ behoorlijk       ³¹ kermisgasten
³² tegenwoordig  ³³ onlangs          ³⁴ praten
³⁵ bijna              ³⁶ gerst               ³⁷ zoals
³⁸ bij zijn thuis    ³⁹ kersen            ⁴⁰ eieren
⁴¹ klaar              ⁴² bijzonder         ⁴³ vergunning
⁴⁴ stiekem          ⁴⁵ aarden            ⁴⁶ voeten
⁴⁷ hoe

Uit: “Overrepen van toen en van nu – J. Bresseleers – 1981”