HEKS

Verteld door Jos Valley (°1948)

Opname door J.L. te Heks in 2010 

IN SCHRIFT

Mènne gròutpaa wes van vur 1900 en dee hit mich da verteld en da zal toch wel tot 1920 geduud hùbbe. De lêiste daog van apreel… Dus de naach van de lêiste daog van apreel en de ¹joste meê, hè dan trokke de jõunges van ’t dùrp ²bè e leer en van op veurhând gemokde symbole het dùrp êin want se kome altèd ’s ovës ³bëteên in e bepòld hóös, dó mòkde se dan dei symbole of hò dei paor daog ⁴van tevurre gemòk. Hao se- leer ⁵vjadig gezatte en dan bezùrgde ze dei jõung dõuchters of dei jõung mètskes allemòl e bepòld symbool. Da symbool goof dan weer, de karaktertrèk van da ⁶mètske en ⁷dei jonden altèd bove de deûr van de boerderìj of van da gewõun hóös gestoke en da was gewounlijk in de sköuw want dje mos zoe ne meê of zoe ne stroek, da most dje èrges kónnen êin steke want di mos ’s mùrres mos di altèd zichbaor zèn vur de rès van ’t dùrp, verstöt dje mich? De mètskes stonte speciaol op, de joste meê, vur te kiêke wa de jõunges van ’t dùrp vur hun bezùrgd haön…

As dóa ‘ne paumstroek, 'ne boeksës-stroek in de skòuw gestoke jônde, da betèikende da…  dóa ’n jõung dõuchter woënde deì gi leëve genoeg éinhaö vur ‘ne mân te zukke, da was zoegezèid ’t symbool van ne slóapkop, ze hèt te láng ⁸te-hùrres gebleve… se hao minseskrik, se wes te truqgetrokke, se wes ne mi genoeg onder ‘m ôöt vur òn ne mân te kome, se wes ne slóapkop… dan stoke ze ne paum in de skòuw

Mah stook dóa nôö i-ne ták van ne ⁹haogedjoon ter éin, da wöu zegge da ’n vurige wes. De ôötdrukking is nog altèd: da’s ’n skérpe. Awél, dan stoke ze dóa ’n haogedjoon in de skòuw… heì woent ’n skérpe

Woor nôô ein wa dikke vròuw wes, ’n zwoarlijvige, dan stoke se dó ne ták van ¹⁰holleteere… ’n holle vròuw, snapt dje ’t he

Jonde nôö ¹¹strük gestoke va ¹²kroênsels, da vee zegge, van roj kroênsels, da wòu zegge: heì woent éin wá verschillige vrijers gehad hèt want elke bölleke stônd vur ne vrijer, ze hèt vùil ¹³träöskes òn hur täkske hánge, verstöt dje mich?

Wes ’t nôö immand di vlìjtig en spaorzaom wes dan zatte se ’n den of e sparreke… Het zèn mitste sparre wa heì ¹⁴wasse, de minse zegge wal denne mah ’t zèn sparre. Da wilt zègge da’s e mètske wa goed zùrgde vur zichzelf, meh da vil nie ¹⁵dek veur da ze e sparreke zatte hè

As nôö ’n ¹⁶koj vròuw woende dan stoke ze brândnetels in de skòuw… ’t zèt zichzelf: kom nie òin mich want dje zèt genieteld, hè

Ne verliefde jõung deë lèi ‘ne meej bloeme vur-e deûr. Soms jônde di in de skòuw gestoke, soms jônde deë, zatte se e leer tege zoe geslotte boerderijke en goide se deë meê bloeme in de ¹⁷mêist(h)of. Dan stond da mètske ’s mùrres op en dan wis ze zeker: kiek, heì ligge bloeme, ich jon bemin dur immand, da wes ’n sort liefdesverklaring

En dan ók nog van dei kwetsende meië dus…

As heì den inne bè den anere zijn ònhil, dan zoge ’s mùrres in ’t dùrp ók ’n baon, dus ’n strèip kâlk van d-eên hôös nó d-ânder gelèid… of zeegemeel van d-een hôös nó d-ânder gelèid, da wòu zègge: djee had bè dei òn.

Dus naturlïjk da mõugde naturlïjk ni ôötkome wee da ammol ¹⁸deuj hè, ‘t worre kójõunges van ’t dùrp wa da gedun hùbbe mah naturlïjk zoe-iet mõugde ni ôötkome want dan wes ’t herrie naturlïjk... Ók as djee bè ’n vròuw ¹⁹gónk zegge, getrèùd… bè netels wa in-e skòuw stook, da wot zegge dje hèt ‘n kó vròuw, hè. Dan war ’t herrie naturlijk. Dó is geregeld herrie ontstun en minse wa dus bepòlde tìjd ni bè mekânder ²⁰kalde omda se daachte: deì jõunges hèbbe da ò mich gelap, he

¹eerste mei       ²met een ladder              ³tesamen, bij mekaar
⁴op voorhand     ⁵klaar gezet                     ⁶meisje
⁷die worden       ⁸bij haar (ouders) thuis    ⁹meidoorn
¹⁰vlierboom      ¹¹struiken, mv. van stroek ¹²rode bessen, aalbes
¹³trosjes           ¹⁴groeien                         ¹⁵dikwijls, vaak
¹⁶kwade vrouw  ¹⁷moestuin                      ¹⁸deed
¹⁹ging               ²⁰spraken